Verslag archeologisch vooronderzoek uitbreiding 9 holes

Gepubliceerd: 29/11/2022

 

 

Menige golfer kon vorige maand opvallende bezoekers opmerken aan de rand van het golfterrein. Gedurende 2 weken voerden archeologen van Monument-Vandekerckhove nv er immers een uitgebreid proefsleuvenonderzoek uit. Dit kadert in de grote uitbreiding van het golfterrein. Omdat er hiervoor over een grote oppervlakte heel wat grond zal worden uitgegraven is er een grote kans dat daarbij sporen uit het verleden op de schop zullen gaan. Daarom legden de archeologen verspreid over het gebied van de uitbreiding parallelle proefsleuven aan. Zo kregen ze een zicht op hetgeen er zich nog in de grond bevindt.

Dat dit vooral sporen uit Wereldoorlog 1 zouden zijn, was al geweten uit een studie van historische luchtfoto’s en loopgraafkaarten. Het kasteel Mahieu, waarvan de ruïnes zich nog op het golfterrein bevinden, was immers een belangrijke versterkte plaats in de Duitse frontlijn. De geplande uitbreiding bevindt zich dan ook pal op het front, met zowel de Duitse als de Frans/Britse eerste linies en het niemandsland daartussen.

Overzicht van de loopgraven uit Wereldoorlog 1, gekarteerd op basis van luchtfoto’s. Het uitbreidingsgebied van het golfterrein is rood omrand. De archeologische proefsleuven zijn aangeduid in het wit.

De eerste gevechten rond het golfterrein vonden plaats in oktober en november 1914, tussen Franse en Beierse troepen. De hoogte rond het kasteel Mahieu, waarop het huidige golfterrein ligt, was de inzet van de gevechten. Beide partijen leden zware verliezen en groeven zich na de gevechten in. De Duitsers op de hoogte en de Fransen op de heuvelflank. Op het deel van het uitbreidingsgebied langs de Eekhofstraat in de buurt van de Greenkeepers-loods vonden de archeologen heel wat Duitse loopgraven terug uit deze periode. Ze waren opvallend diep uitgegraven. De grond is er immers relatief goed waterdoorlatend. In deze loopgraven werden allerlei objecten teruggevonden die getuigen van de Duitse aanwezigheid: goed bewaarde uniformstukken zoals leren riemen, een volledige rugzak en zelfs een veldkeuken. Ook aan geallieerde zijde werden de loopgraven teruggevonden. De Britten, die vanaf 1915 het front overnamen van de Fransen, hadden duidelijk veel moeite gestoken in de aanleg van de loopgraven op deze plaats.  Vlakbij het uiterste punt van het huidige golfterrein, op een honderdtal meters van Oak Dump Cemetery werden de goed uitgebouwde Britse loopgraven aangetroffen, voorzien van houten loopplanken en overdekte schuilplaatsen. In de loopgraven werden enkele zeer zeldzame ‘sniper plates’ aangetroffen: Zware stalen platen die op de loopgraaf konden worden geplaatst en bescherming gaven aan scherpschutters. Voor hun geweer was een speciale opening voorzien in de plaat.

Op het lage gedeelte van het uitbreidingsgebied werden de sporen teruggevonden van een Britse artilleriepositie, voorzien van speciale opslagplaatsen voor ware munitie. Wie al eens een bezoek bracht aan ‘Oak Dump Cemetery’, de begraafplaats langs de Palingbeekstraat, merkte wellicht op dat hier een heel aantal artilleristen begraven ligt. Mogelijk is er dan ook een link met de positie die tijdens de archeologische prospectie werd aangetroffen.

Tijdens de oorlog werden gesneuvelde soldaten vaak haastig begraven tussen de loopgraven. De eenvoudige houten kruisen die de graven markeerden overleefden meestal de toekomstige bombardementen niet. Zo bleven veel lichamen voor altijd vermist. De archeologen vonden op 17 plaatsen stoffelijke resten terug van Franse, Britse en Duitse soldaten. Deze werden in deze fase van het onderzoek zorgvuldig afgedekt en zullen in een later stadium worden opgegraven.

 Bovenste plaat van een Duitse veldkeuken.

Restanten van een Duitse rugzak.

Niet alleen stoffelijke resten bleven achter op het slagveld, ook ontelbare onontplofte munitiestukken bevinden zich nog altijd in de bodem. Daarom werden de archeologen begeleid door een munitiedeskundige die het gevaar van zulke tuigen correct kan inschatten en de munitie op een vakkundige manier kan verwijderen. Hiervoor stond de firma Deminetec in, die in totaal 157 artillerieprojectielen uit de proefsleuven verwijderde. Deze werden nadien opgehaald door DOVO, die ervoor zorgt dat deze tuigen definitief worden vernietigd.

De archeologen bepalen nu op basis van de resultaten van de prospectie waar er verder dient te worden opgegraven. Dit zal sowieso enkel gebeuren op de plaatsen waar er voor de uitbreiding uitgravingen zijn gepland. De archeologische resten die tijdens de geplande werken niet worden verstoord, blijven bewaard onder de grond.

De resultaten van het archeologisch onderzoek maken nogmaals duidelijk dat Golf- en Countryclub De Palingbeek zich op een unieke historische locatie bevindt: Pal op het front van de Ieperboog, één van de meest iconische slagvelden van Wereldoorlog 1. Dit maakt de golfclub uniek in de wereld. Dit is trouwens niet de enige link tussen Golf en Wereldoorlog 1. Tijdens de Eerste Wereldoorlog sneuvelden bijna 100 professionele golfspelers en nog veel meer amateurspelers. Het archeologisch onderzoek brengt deze tragedie op een tastbare manier in herinnering, opdat we ze nooit zouden vergeten.

Details van de Britse frontlijn. De loopplanken en een gedeelte van een ingestorte schuilplaats werden gedeeltelijk blootgelegd.

Luchtfoto van een deel van de proefsleuven langs de Eekhofstraat.

Bert Heyvaert

Archeoloog Monument Vandekerckhove